تروریسم علیه کوردستان
(کوردها، قربانیان تاریخی تروریسم ایرانی)
صدیق بابایی
محتوای این کتاب بیانگر برخی از درد و رنج‌هایی است کە به درازای تاریخ این سرزمین و بەخصوص از زمان به قدرت رسیدن جمهوری اسلامی ایران بر ملت کورد روا داشــتە شــدە است. این درد و رنج‌ها را از خلال اطلاعاتی بیرون کشیدەام که با توجە بە مشخصات کامل قربانیان، نحوە، تاریخ و محل تــرور از قابلیت اعتماد بالایی برخوردارند و میتوان گفت ســندی قابل اتکا بر تأیید فعالیت‌های گســتردەی تروریســتی حکومت تهران است و قابلیت آن را دارد که در مراجع صالحیت‌دار به عنوان اســناد معتبر و قابل اعتماد ارائە گردد.
بنەما مێژوویی و فکرییەکانی
دوانەیی «ڕەسمی» و «مەحەللی»
لە ئێرانی هاوچەرخدا
نووسین: مەعرووف کەعبی
ئەم نامیلکەیە سەرچاوەکانی دوانەیی ڕەسمی و مەحەللی لە ئێراندا دەداتە بەر باس و جەخت لە سەر ئەوە دەکات کە ئەو دوانەییە، پێگەی فەرهەنگ و زمانەکانی دیکە لە ئێراندا دیاری دەکات. لە ژێر پاســاوی مێژوویەکــی دەوڵەمەندی ئەدەبی کە لە بەر پەیوەندی چڕوپڕی ئەو زمانە لە گەڵ دەســەاڵتدا بەدەست هاتوە، زمانی فارسی بوەتە خاوەن پێگەیەکی هێژمۆنیک لە ژێر ناوی »ڕەسمی« . لە الیەکی دیکەوە، ئەمە و هەروەها پاســاوی پێویســتیی زمانێکی هاوبەش، زمانەکانی دیکەی لە ژێر ناوی »مەحەللی« پۆلێن کردوە و پێگەیەکی نزمتری پێ داون. ڕەسمی و مەحەللی هەموو بوارەکانی فەرهەنگ لە ئێراندا دەگرێتە بەر و خۆی لە ناخی چەند ڕەوتی جۆربەجۆردا، هەر لە سەرەتای سەدەی بیستەمەوە سەری هەڵداوە.
ئازادی لە هزر و ڕامانی دوکتور قاسملوودا
نووسین: عەلی مونەزەمی
ئــازادی، گرینگترین پێناســەی شــکۆی مرۆڤایەتی و جێگەی بــەرزی مرۆڤە. زۆر لە بیرمەندانی سیاســی لەو بڕوایەدا بوون، کە گەیشــتن بە بایەخ و ناسنامەیەک بە ناوی »ئازادی«، گەورەترین پێناسەی شکۆ و ناسنامەی مرۆڤە و ژێردەستی و نەبوونی ئازادی، سەرچاوەی بێناسنامەیی و لەژێرپێنانی شکۆی ئینسانییە. بۆیە دوکتور قاسملوو ڕێبەر و بیرمەندی کورد نەبوونی ئازادی بەدژی سروشــتی مرۆڤ دەزانی، هەر بەو بۆنەوە ژیانی خــۆی لە پێناو ئازادیــی نەتەوەکەی تەرخان کرد.
فەلسەفه چییه؟
نووسین: Vegard Martinsen
وەرگێڕان: ئیبراهیم ساڵح ڕاد (لاجانی)
ئەگەر بمانەوێت بە شــێوەیەکی کورت و پۆخت باســێک ســەبارەت بە فەلسەفە ئامادە بکەین، پێویســتە بۆ بابەتێکی بەو شیوە لە پێشدا شیکردنەوەی بەشە سەرەکییەکانی فەلسەفە و پاشان ئەو گیروگرفتانەی کە فەلســەفە توێژینەوەیان لەســەر دەکات بخەینە بەرباس، دیارە دەبێت ئاماژە بە هەندێک لەو ڕێگەچارانەش بکەین کە فەلســەفە بۆ وەاڵمدانەوەی پرسە جۆراوجۆرەکان پێشنیاریان دەکات، لە ئاکامدا پێویستە بە شێوەیەکی وردتر ڕوانگە و بۆچوونی بیرمەند و فەیلەسووفە گەورەکان لە پێوەندی لەگەڵ گیروگرفت و کێشــە و پرســە بنەڕەتییەکاندا بخەینە بەر لێکۆڵێنەوە، ئەو کتێبە بە مێتۆدێکی لەو چەشنە ئامادە کراوە.
کوردستان لە سەدەمین ساڵوەگەری سیڤەردا
چۆن گەلێکی جیاواز بوو بە گەورەترین نەتەوەی بێ دەوڵەت
لوقمان ڕادپەی
لە ئینگلیزییەوە: کەمال حەسەنپوور
پوختە
لـە ئاگوسـتی ١٩٢٠ ،دوای جەنگـی جیهانیـی یەکـەم و پشتڕاسـتکردنەوەی حـەزی هاوپەیمانـان لەمـەڕ مافـە نەتەوەییـەکان بـۆ دیاریکردنـی چارەنـووس، چارەنووسـی سیاسـیی نەتـەوەی کـورد، دەگـەڵ خاکەکـەی، کوردسـتان، لـە مەترسـیدا بـوون. بـە گوێـرەی پەیماننامـەی سـیڤەر، کـورد وەک یەکەیەکـی ئەتنیکـی ـ سیاسـی لـە ڕوانگەی ویلسـۆنییەوە ددانیان پێدانرا، لەگەڵ ئەوەشـدا بیرۆکـەی دیاریکردنـی چارەنـووس، لـە جێبەجێکردن وەک مافی تەواو یاسـایی بـۆ سـەربەخۆیی نەتەوەیـی شکسـتی هێنـا. لەبەر ئـەو هۆیە، بە دەوڵـەت بوونی کـورد هەڵوەشـێنرایەوە. بـە پێچەوانـە، دیاریکردنـی سـنوورەکانی دەوڵەتـان لـە ئورووپـا زۆربەیـان بـە لەبەرچـاو گرتنـی هێڵـە نەتەوەییـەکان جێبەجـێ کرا. ئاکامەکـەی بۆتـە فرەچەشـنییەکی لـەرزۆک لە سەرانسـەری ئـەو ناوچانەی کـە جەنـگ کاریگەریـی لەسـەریان هەبـوو، بـە چەنـد شـێوازی دیاریکردنـی چارەنـووس، کـە دەیسـەلمێنێ بـە دەوڵەتبوونـی هێندێـک نەتـەوە لـە ئەوانی دیکـە کەمتـر ڕەوایـی پێـدراوە. کشـانەوەی هێـزە ئیمپراتورییەکان و بـە دوایدا 8 کوردستان لە سەدەمین ساڵوەگەڕی سیڤەردا یەکێتیـی نەتـەوەکان لـە دیاریکردنـی چارەنووس بۆ گەیشـتن بە سـەربەخۆیی هەرێمـی، ئاکامـی سیاسـەتی ئیمپریالیسـتی بـوو بـۆ داڕشـتنەوەی دەسـەاڵتی سیاسـی. بـە پەسـەند کردنـی دیاریکردنـی چارەنـووس وەک یەکێـک لـە ئامانجەکانـی نەتـەوە یەکگرتـووەکان لـە ١٩٤۵ و، بـە چەسـپاندنی دیاریکردنی مافـی دیاریکردنـی چارەنـووس وەک مافێکی یاسـایی لـە ١٩٦٦ و بەدوای ئەودا هەڵمەتـی هەڵوەشـاندنی کۆلۆنیالیزم، دەبـێ بڵیین دۆخی کوردسـتان ئاڵوگۆڕی بەسـەردا نەهـات و بـە جۆرێک لە الیەن یاسـای مافی دیاریکردنـی چارەنووس، بـەو شـێوەیە کـە جێبەجـێ کـرا، لەبەرچـاو نەگیرا.
ئێران لە پارس زیاترە
برێندا شافەر
پێشەکی: رۆیەل مارک گەرێشت
وەرگێڕ: کەمال حەسەنپوور
ڕوونکردنەوە و پێشەکییەک
ئەم نامیلکەیەی بەردەست، سەبارەت بە مەسەلەی نەتەوایەتی یان بە گوتەی برێندا شێفێر، نووسەری نامیلکەکە، “سیاسەتی ئەتنیکی” لە ئێراندایە.
لە کاتێکدا مەسەلەی پەیوەندیدار بە ئێرانەوە – لەوانە مەسەلەی چەکی ناوکی، بەرنامەی مووشەکیی ئێران و هەروها پشتیوانیی ئێران لە تێرۆریزم – لە ئەمریکا بایەخی زۆریان پێ دەدرێ، بەڵام حکوومەتی ئامریکا بایەخێک بە مەسەلەی نەتەوایەتی لە ئێراندا نادات و ڕەنگبێ هەر بەو بۆنەیەشەوە بێت کە لە ئامریکا زانیارییەکی ئەوتۆ لەسەر ئەو بابەتە لەبەردەست نییە. بە لەبەرچاوگرتنی ئەو ڕاستییەی ئەم نامیلکەیە کۆمەڵێک زانیاری لە خۆ دەگرێت کە پتر ڕوو بە خوێنەری ئامریکایی نووسراوە، گرینگە خوێنەری کوردیش ئاگاداری ئەو زانیارییانە بێت، هەتا بتوانێ ئەو باسە تاوتوێ بکات کە چۆن و بە چ مەبەستێک، ئەو زانیارییانە ڕوو بە کۆمەڵگای ئامریکا و ناوەندەکانی دەسەڵاتی ئەم وڵاتە هێنراوەتە گۆڕێ.
ئەم نامیلکەیە پشتئەستوورە بە سەرچاوەی دەستی دوو؛ هەر بەو بۆنەیەوە، لە هێندێک ڕووەوە، بە تایبەت کە دێتە سەر کوردستان، زانیاریی نادروستی تێدایە و جێگای ڕەخنەیە؛ سەرەڕای ئەوەش، بە پێویستمان زانی ئەم نامیلکەیە وەربگێڕدرێتە سەر زمانی کوردی بۆ ئەوەی خوێنەری کورد لانیکەم ئاگاداری نێوەڕۆکی ئەم نامیلکەیە بێت.
سفر بدون بازگشت
نویسندە: سلام عزیزی
مترجم: منصور اسماعیل‌زادە مکری
ترور دبیرکُل حزب دمکرات کردستان ایران، دکتر قاسملو و همراهانش، درتیر ماه ١٣٦٨ در وین توسط تروریستهای جمهوری اسلامی، باعث شد که همه رویدادهای ناخوشاید و فاجعه بار ملت کـُرد را دوباره به خاطر بیاورم. با خود میگفتم که چرا تاریخ در مورد مسأله کـُرد همواره تکرار میگردد؟ چرا رهبران مبارزه که همواره بیشتر از دیگران بـــه تاریخ ملت خود واقفند، بــه این راحتی از دست می روند. مگر نه این است که تاریخ را بایستی با تمام نقاط ضعف و قوتش پذیرفت و از نقاط قوتش برای حال و آینده استفاده کرد.
جەوهەر و کاکڵی مافەکانی مرۆڤ
نووسین:
Vibeke Blaker Straud
Kjetil Mujezinovic Larsen
وەرگێڕان: ئیبراهیم ساڵح‌ڕاد(لاجانی)
ئەم کتێبە بریتی‌یە لە کورتەباسێک سەبارەت بەو ماف‌و ئازادی‌یانەی مرۆڤ کە لە سیستەم‌و میکانیزمە نەتەوەیی‌و نێونەتەوەیی‌یەکانی پاراستنی مافی مرۆڤ دا، دەپارێزرێن. مەبەست لەو کتێبە ئەوەیە کە هەموو ئەوانەی دەیانەوێ لەسەر مافەکانی مرۆڤ زانیاری وەدەست خەن، بێ‌ئەوەی پێویست بێ لە پێش دا سەبارەت بە بابەتەکە زۆر بزانن، بتوانن بیخوێننەوەو کەڵکی پێویستی لێ‌وەرگرن.
لەبەرئەوەی تێکۆشاوین کە تەنیا جەوهەرو کاكڵی باسەکان بخەینە بەرباس، بابەتەکان بە کورتی داڕێژراون. بەڵام لە هەمان کات‌دا، هەوڵمان داوە سەرچاوەی جۆراوجۆری دیکە لە کۆتایی بابەتەکان دا، بۆ ئەو خوێنەرانە کە دەیانەوێ شارەزایی زۆرتر لەسەر بابەتێکی دیاری‌کراو، وەدەست خەن، دەست‌نیشان کەین.
با پرد دروست کەین نەک دیوار
نووسین: ئێنڤێر دیولیمان – لیلیان یورت
وەرگێڕان: ئیبراهیم ساڵح‌ڕاد
کتێبی ”با پرد دروست کەین نەک دیوار” نیشانی داوە کە کتێبێکی زۆر بەکەڵک و پڕبایەخە. ئەو کتێبە لە ئاستی نێونەتەوەییدا ئیعتیبار و ناوبانگێکی زۆری وەدەست هێناوە و تا ئێستا بۆ سەر گەلێک زمانی دیکە وەرگێڕدراوە. ژمارەیەکی زۆر لە پەیمانگا و زانکۆکان لە نۆروێژ، ”با پرد دروست کەین نەک دیوار”، وەک بەشێک لە مەنهەج و بابەتەکانی خوێندن بەکار دەبەن و ژمارەیەکی زۆریش لە مامۆستایان و چالاکانی دیکەی بواری مافەکانی مرۆڤ، بە شێوەیەکی زیندوو و ڕۆژانە لە کار و تێکۆشانیاندا، کەڵکی لێ وەردەگرن.
خوێندنەوەیەکی دژەکۆلۆنیالیستیی شیعری کوردی
نموونە: شاعیرانی ڕۆژهەڵات
شەهلا دەباغی
سەدان دەقی شیعری لە دەورانی کۆماری کوردستان و لە دوای کۆمار، لەلایەن شاعیرانی کوردەوە نووسراون. نووسەر تا ئێستا توانیویەتی نموونە شیعری زیاتر لە85 شاعیری پیاو و 25ی شاعیری ژن لە ڕۆژهەڵات کە بە کوردیی ناوەڕاست نووسیویانە (ئەوەی پێشتر بە سۆرانی ناسرابوو) وەدەست بێنێ و بخوێنێتەوە. دیارە ڕێژەی شاعیرانی ڕۆژهەڵات زۆر زیاترە و بە زاراوەکانی دیکەی وەک کەلهوڕی، گۆرانی، لەکی، هەورامی و کوردی سەروو(ئەوەی پێشتر پێی دەکوترا کرمانجی) شیعر دەنووسرێ، بەڵام بەداخەوە بە هۆی تاراوگەنشینی، نووسەری ئەم بابەتە دەستی بە هەموو دەقەکان ڕانەگەیشتووە.
لە ماوەی خوێندنەوە و ئاشناییم لەگەڵ شیعری کوردی، خاڵێک سەرنجی ڕاکێشاوم؛ ئەویش ئەوەیە کە شاعیرانی کورد لە ڕەوتی مێژوودا بەردەوام وشەگەلێک دووپاتە دەکەنەوە، لەوانە کورد، کوردستان، ئازادی، ڕزگاری، داگیرکەر و ئیستعمار، کوردانە و … مەبەستی ئەم لێکۆڵینەوەیە ئەوەیە چاوێکی ورد لەوە بکا کە ئاشناییی شاعیران لەگەڵ ئەم چەمکانە چۆناوچۆنە و بۆچی ئەم وشانە لە شیعری شاعیرانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان دا دووبارە دەبنەوە؟
سلفى‌هاى جهادى در کوردستان
نویسنده: مختار هوشمند
ترجمه و حواشی: آگری اسماعیل‌نژاد
سخنی با خواننده
خواننده گرامی:
جوهر اصلی کتاب حاضر، نتیجه تحقیقات کتابخانه ای آقای مختار هوشمند در زمینه تشکل‌های سلفی جهادی در کوردستان ایران می باشد. نوشته اصلی به قلم نویسنده به زبان کوردی بوده و لذا برای تفهیم بیشتر مطالب، مترجم سعی بر برگردان کتاب به زبان فارسی و افزودن موضوعات فصل اول و سخن پایانی نموده است. درحقیقت زبان کوردی فاقد کتابی تحت این عنوان و مشخصات است و کتاب حاضر، حاصل تحقیقات کتابخانەای و میدانی آقای هوشمند و مترجم می باشد.
آگری اسماعیل‌نژاد (مترجم)